| Bilişsel bozukluklar/unutkanlık |
Multipl skleroz hastalarının progresyon takibinde bilişsel bozukluklarda değerlendirilmektedir. |
| Boğaz ağrısı |
Multipl sklerozun profilaktik tedavisinde kullanılan ofatumamab bağlı olarak boğaz irritasyonu görülebilmektedir. |
| Bulantı-kusma |
Demiyelizan hastalarda dirençli bulantı-kusma area postrema sendromunu düşündürmelidir. Ayrıca Multipl skleroz tedavisinin yan etkilerine bağlı olarakta sıklıkla görülmektedir. |
| Cinsel işlev sorunları |
Kadın MS hastalarının %33-75’i, erkek MS hastalarının %47-75’inde hastalık seyrinin herhangi bir döneminde seksüel disfonksiyon ortaya çıkabilir. Kadın MS hastalarında %70-75 libido kaybı, %66-76 orgazm bozukluğu, %35-61 lubrikasyon azalması, %25-35 genital his kusuru bildirilmektedir. Erkek hastalarda %50-75 erektil disfonksiyon, %50 ejakülasyon bozukluğu ve libido kaybı görülür |
| Çift görme |
MS hastalarında SSS hasarına bağlı tüm belirti ve bulgular ortaya çıkabilirse de bazıları çok sık ortaya çıkarlar. Ekstremitelerde güçsüzlük, duysal belirtiler, ataksi, mesane problemleri, yorgunluk, diplopi, görmebulanıklığı gibi görsel belirtiler, dizartri, bellek-konsantrasyon-dikkat bozukluğu gibi kognitif yakınmalar sık görülen belirtilerdir |
| Denge/hareket ile ilgili sorunlar |
Sıklıkla serebello-talomo-kortikal yolakları etkileyen orta beyin lezyonlar ataksi dizartri ile ilişkilendirilmiştir. |
| Deri döküntüleri/lezyonları (makülopapüler, bülloz, veziküler) |
Multipl skleroz tedavisinde kullanılan ofatumamab, natalizumab ve glatiramer asetat'a bağlı deri döküntüleri görülebilmektedir. |
| Diyare |
Diyare multipl skleroz ilaçlarının kullanımına bağlı olarak görübilen yan etkilerindendir. |
| Duygudurum değişiklikleri |
Psikiyatrik hastalıklar (depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk, şizofreni vb.) MS’li kişilerde popülasyona göre daha sık rastlanmaktadır. Kadın hastalarda erkeklere oranla daha sık gözlenmektedir. Buna ek olarak MS’li kişilerin %1’inde hastalığın ilk ortaya çıkışı psikiyatrik belirtilerle olabilmektedir |
| Görme bozukluğu/kaybı |
Görme bulanıklığı ve çift görme Multipl skleroz hastalarında sık görülen belirtilerdendir. |
| Halsizlik |
Multipl skleroz sürecinde altı haftadan daha uzun süren ve günün yarısından daha fazlasında izlenen yorgunluk anlamlı olarak kabul edilmiştir. Fiziksel ve/veya mental içeriği olabilen sübjektif bir tanımlamadır. Hastalar tarafından “azalmış enerji hissi, yorgunluk, sürekli aktivite sırasında motor kuvvetsizlik, konsantre olmak ve kalmakta zorluk” gibi farklı şekillerde tanımlanabilir. |
| Uyku ile ilgili sorunlar |
Multipl skleroz atak tedavisinde kullanılan steroide ve semptomatik tedavilerde kullanılan baklofen, amantadin ve modafinile bağlı olarak uyku problemleri ortaya çıkmaktadır. |
| Ağız kuruluğu |
Demiyelizan hastalıkların sepmtomatik tedavisinde spastisite için kullanılan tizanidin HCl ve idrar yapma problemi için kullanılan antimuskarinik ilaçlara bağlı olarak ağız kuruluğu görülebilmektedir. |
| Agresyon (sinirlilik) |
multipl sklerozun yorgunluk hissi tedavisi amacı ile kullanılan amantadin ve modafinil ilaçlarının yan etkisine bağlı olarak sinirlilik gelişebilmektedir. |
| Amenore |
Çok aktif Multipl skleroz hastalarında kullanılabilen siklofosfamid ve mitoksantron tedavisinin yan etkisine bağlı olarak amenore gelişebilmektedir. |
| Ajitasyon |
Multipl sklerozlu hastaların yorgunluk tedavisi için kullanılan amantadin ve spasite tedavisi için kullanılan baklofenin yan etkilerine bağlı olarak ajitasyon görülebilmektedir. |
| Anemi |
Multipl sklerozun ilk basamak tedavisinde kullanılan interferon beta, ikinci basamak tedavisinde kullanılan natalizumab ve sekonder Multipl skleroz tedavisinde kullanılan siklofosfamide bağlı olarak anemi gelişebilmektedir. |
| Anksiyete |
Psikiyatrik hastalıklar (depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk, şizofreni vb.) MS’li kişilerde popülasyona göre daha sık rastlanmaktadır. Kadın hastalarda erkeklere oranla daha sık gözlenmektedir. Buna ek olarak MS’li kişilerin %1’inde hastalığın ilk ortaya çıkışı psikiyatrik belirtilerle olabilmektedir |
| Ateş |
Multipl sklerozun atak tedavisinde kullanılan pulse streoidin ve profilaksi tedavisinde kullanılan dimetil fumarata, azatioprin ve natalizumabın yan etkilerine bağlı olarak ateş gelişebilmektedir. |
| Başağrısı |
Ağrı” sıklıkla Multipl skleroz hastalarına eşlik eder. Akut ağrılar migren baş ağrısı, trigeminal nevralji, Lhermitte belirtisi ve distonik spazmlar şeklindedir. Lhermitte belirtisi ve ağrılı spazmlar özellikle arka kordonun demiyelinize olmasından kaynaklanmaktadır. |
| Baş dönmesi |
Multipl skleroz profilaktik tedavisinde kullanılan natalizumab ve siklofosfamid, yorgunluk tedavisinde kullanılan amantadine, spastisite tedavisinde kullanılan tizanidin ve klonazepamın yan etkilerine bağlı olarak baş dönmesi gerçekleşebilmektedir. |
| Bel ve sırt ağrısı |
Ağrı” sıklıkla Multipl skleroz hastalarına eşlik eder. Akut ağrılar migren baş ağrısı, trigeminal nevralji, Lhermitte belirtisi ve distonik spazmlar şeklindedir. Lhermitte belirtisi ve ağrılı spazmlar özellikle arka kordonun demiyelinize olmasından kaynaklanmaktadır. |
| Bilinç değişiklikleri |
ADEM ve atipik MS varyantlarında bilinç değişikliği olabilmektedir. Klasik MS hastalarında bilinç değişikliği olması beklenmemektedir. |
| Kronik ağrı |
“Kronik ağrılar” santral nöropatik ağrı, spastisite ilişkili ağrılar ve kompleks bölgesel ağrı sendromu şeklinde tanımlanabilir. Ekstremite ağrılarının kaynağı olarak çoklu lezyonların spinotalamokortikal yolu bloke ettiği ve talamus veya kortikal duyu merkezlerine duyunun ulaşamaması nedeni ile ortaya çıktığı öne sürülmektedir. |
| Nöropatik ağrı |
“Kronik ağrılar” santral nöropatik ağrı, spastisite ilişkili ağrılar ve kompleks bölgesel ağrı sendromu şeklinde tanımlanabilir. Ekstremite ağrılarının kaynağı olarak çoklu lezyonların spinotalamokortikal yolu bloke ettiği ve talamus veya kortikal duyu merkezlerine duyunun ulaşamaması nedeni ile ortaya çıktığı öne sürülmektedir. |
| Parezi, paralizi |
Parezi Multipl skleroz hastalarında sık görülen belirtilerdendir. |
| Saç dökülmesi |
Multipl skleroz profilaktik tedavisinde kullanılan teriflunomide bağlı saç dökülmesi sık görülen yan etkilerdendir. |
| Kas güçsüzlüğü |
Ekstremitelerde güçsüzlük Multipl skleroz hastalarında sık görülen belirtilerdendir. |
| Kaşıntı |
Multipl skleroz profilaktik tedavisinde kullanılan interferon beta, natalizumab ve alemtuzumab sonrası karın ağrısı yan etki olarak görülebilmektedir. |
| Nevraljiler |
Ağrı” sıklıkla Multipl skleroz hastalarına eşlik eder. Akut ağrılar migren baş ağrısı, trigeminal nevralji, Lhermitte belirtisi ve distonik spazmlar şeklindedir. Lhermitte belirtisi ve ağrılı spazmlar özellikle arka kordonun demiyelinize olmasından kaynaklanmaktadır. |
| Kilo artışı/fazlalığı |
Kilo artışı multipl sklerozun akut atak tedavisi sırasında kullanılan prednolün yan etkilerinden biridir. |
| Parestezi |
Parestezi Multipl skleroz hastalarının %20 kadarında görülmekte olup sık karşılaşılan belirtilerdendir. |
| İntihar (düşüncesi, girişimi)/kendine zarar verme |
Ağır depresyonda ve intihar riski bulunan hastalarda IFN-β kullanımı gözden geçirilmelidir. |
| Karın ağrısı |
Multipl skleroz profilaktik tedavisinde kullanılan dimetil fumarat ve fingolimod sonrası karın ağrısı yan etki olarak görülebilmektedir. |
| Konuşma bozuklukları (afazi, disfazi, dizartri, kekemelik, vb.) |
Dizartri Multipl skleroz hastalarında sık görülen belirtilerdendir. |
| Ağızda yara |
Klasik bulgularından biri ağızda yara olan Behçet hastalığı demiyelizan hastalıkların ayırıcı tanısında bulunmaktadır. Beraberinde tekrarlayan genital yaralar, cilt lezyonları ve görme bozukluğu olup olmadığı sorgulanmalıdır. |
| İmpotans |
Multipl sklerozlu erkek hastalarda %50-75 erektil disfonksiyon, %50 ejakülasyon bozukluğu ve libido kaybı görülür |
| İdrar retansiyonu |
Alt üriner semptomları idrarın depolanması veya işeme bozukluğu şeklinde ortaya çıkabilir. Depolama bozukluğu (aşırı aktif mesane; AAM) idrara sıkışma hissi, sık idrara çıkma, inkontinans ve noktüri şeklinde bulgu verebilir. İşeme bozukluğu ise idrar kaçırma, zayıf ve kesintili akım, idrara başlamada güçlük, işeme sonrası mesanenin tam boşalmaması hissi ile karakterizedir. |
| Üriner inkontinans |
Multipl skleroz hastalarında alt üriner sistem disfonksiyonu sık görülen bir bozukluktur.Alt üriner sistem bozukluğuna ait semptomlar hastalık başlangıcından itibaren ortalama 8 yıl içerisinde ortaya çıkmakla birlikte 10 hastadan birinde ilk atak belirtisi olabilir. Hastalığın progresif seyri göz önüne alındığında onuncu yılda neredeyse %100’e ulaşır. Alt üriner semptomları idrarın depolanması veya işeme bozukluğu şeklinde ortaya çıkabilir. Depolama bozukluğu (aşırı aktif mesane; AAM) idrara sıkışma hissi, sık idrara çıkma, inkontinans ve noktüri şeklinde bulgu verebilir. İşeme bozukluğu ise idrar kaçırma, zayıf ve kesintili akım, idrara başlamada güçlük, işeme sonrası mesanenin tam boşalmaması hissi ile karakterizedir. |
| İdrar retansiyonu |
Alt üriner semptomları idrarın depolanması veya işeme bozukluğu şeklinde ortaya çıkabilir. Depolama bozukluğu (aşırı aktif mesane; AAM) idrara sıkışma hissi, sık idrara çıkma, inkontinans ve noktüri şeklinde bulgu verebilir. İşeme bozukluğu ise idrar kaçırma, zayıf ve kesintili akım, idrara başlamada güçlük, işeme sonrası mesanenin tam boşalmaması hissi ile karakterizedir. |
